भूशास्त्र हा पृथ्वीचा अभ्यास आहे. या विषयाच्या पारंपरिक स्वरूपानुसार खडक व त्यांची रचना यांचा वापर करून पृथ्वीची रचना, काळाच्या ओघात झालेली तिची उत्क्रांती आणि ती ज्या विविध प्रक्रियांतून गेली त्या प्रक्रिया समजून घेतल्या जातात. भूशास्त्र हे बहुशाखीय विज्ञान आहे. ते मूलभूत विज्ञान नाही. यामध्ये भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र आणि गणिताची तत्त्वे वापरून पृथ्वीचा अभ्यास केला जातो. भूशास्त्राचा अभ्यास प्रत्यक्ष क्षेत्रावर, तसेच प्रयोगशाळेत दोन्ही ठिकाणी केला जातो. मात्र, यातील संशोधने क्षेत्राधारित निरीक्षणांतूनच आलेली असतात आणि सर्व भूशास्त्रीय संकल्पनांच्या प्रयोगशाळेत चाचण्या घेऊन नैसर्गिक भूशास्त्रीय वैशिष्ट्ये स्पष्ट करणे शक्य होते.
इतिहास, रचना आणि पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर आणि भूगर्भात झालेल्या बदलांचा अभ्यास करून, भूशास्त्रीय घटना व प्रक्रिया पृथ्वीवरील उत्क्रांतीचे नियंत्रण कशा प्रकारे करत आहेत हे भूशास्त्रज्ञ स्पष्ट करू शकतात. भूशास्त्राचा वर्ग खडक आणि क्षार, नमुन्यांचा सुक्ष्म व अतिसुक्ष्म अभ्यास यापासून सुरू होतो. यातून आपल्याला खडक व क्षारांबद्दल कळतेच, परंतु पृथ्वीचा इतिहासही समजत जातो. भूशास्त्र हा केवळ खडक व क्षारांच्या उगमाचा व उत्क्रांतीचा अभ्यास नाही, तर प्राचीन भूतकाळाचे गूढ उकलण्यात हे विज्ञान मदत करते. पॅलेओण्टोलॉजीसारख्या (अश्मीभूत अवशेषांचा अभ्यास) आपल्या रोचक विषयांच्या माध्यमातून भूशास्त्रज्ञांना अनेक नामशेष वनस्पती व प्राण्यांच्या (पृष्ठवंशीय व अपृष्ठवंशीय) उगमाचा व उत्क्रांतीचा अभ्यास करणे शक्य होते. भूशास्त्रामध्ये पर्वत, टेकड्या, दऱ्या, पठारे, नद्या, हिमनग आदी जमिनीच्या अनेक स्वरूपांचा अभ्यास केला जातो. तसेच भूस्खलन, ज्वालामुखी, भूकंप आदी पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील अनेक घटनांचाही अभ्यास केला जातो.
एखाद्या भूशास्त्रज्ञाच्या कामाचे महत्त्वपूर्ण भाग म्हणजे प्रकल्पाचे नियोजन, विविध प्रकारची माहिती जमवण्यासाठी क्षेत्र उपक्रम, प्रयोगशाळेवर आधारित माहितीवर प्रक्रिया करणे आणि प्रकल्प/असाइनमेंटचे उद्दिष्ट निष्कर्षाप्रत नेणाऱ्या सर्वसमावेशक अहवालातील अर्थपूर्ण सारांशासाठी त्याचा अन्वयार्थ काढणे. भूशास्त्राच्या उपयोजनाची व्याप्ती मुख्यत्वे असाइनमेंटच्या अर्थात नेमून दिलेल्या कामावर अवलंबून असते.
भूशास्त्रातील शैक्षणिक पर्याय
भूशास्त्र हा विषय भारतातील अनेक विद्यापीठे/शिक्षण संस्थांमध्ये शिकवला जातो. विद्यार्थी बी.एससी./बी. एससी. ऑनर्ससाठी या विषयाचा पर्याय निवडू शकतात. पदवी प्राप्त केल्यानंतर आयआयटीजसह अनेक संस्थांमध्ये भूशास्त्र/उपयोजित भूशास्त्र विषयात एम.एससी करता येते. भौतिकशास्त्रात बी.एससी. केलेले विद्यार्थीही उपयोजित भूभौतिकशास्त्रात (अप्लाइड जिओफिजिक्स) एम.एससी./एम. टेक करू शकतात. पदव्युत्तर शिक्षणानंतर विद्यार्थी इंजिनिअरिंग जिओलॉजी, मिनरल एक्स्प्लोरेशन, पेट्रोलियम एक्स्प्लोरेशन, जिओ-इन्व्हॉर्न्मेंटल इंजिनिअरिंग आदी विशेष (स्पेशलाइझ्ड) विषयांत एम.एससी. (टेक)/ एम. टेक/ एम. फिल करू शकतात. यासाठी गेट स्कोअर असणे अनिवार्य आहे. महत्त्वाकांक्षी विद्यार्थी पीएच.डी, डी. एससी आदींसाठी प्रवेश घेऊन संशोधन करू शकतात किंवा शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्राध्यापक किंवा संशोधक म्हणून काम करू शकतात. भूशास्त्राचा देशभरातील शाळांमधील माध्यमिक तसेच उच्चमाध्यमिक अभ्यासक्रमांत एक विषय म्हणून समावेश व्हावा यासाठी जीएसआय मनुष्यबळविकास मंत्रालय आणि सीबीएसई/आयसीएसई/राज्य शिक्षण मंडळांसोबत पाठपुरावा करत आहेत. भूशास्त्रविषयक कामासाठी आवश्यक असलेले काही बिगर-शैक्षणिक गुणांची व अन्य माहिती पुढील भागात घेऊयात.
- आशिषकुमार नाथ, संचालक व जनसंपर्क अधिकारी, भारतीय भूशास्त्रीय सर्वेक्षण
----------------------------------------------------------------------------------
Get real-time alerts and all the news on your phone with the all-new VidyarthiMitra app. Download from Google Play
Aptitude Test | Career Counselling | Option From Filling | Admission Assistance |
Call 77200 25900 or 77200 81400
11th Admissions (FYJC) & DTE Cut-off | Cutoffs 2020 |
We bring you the fastest and relevant notifications on Bank, Railways, and Govt Jobs. Stay Connected
Join us on WhatsApp https://wa.me/917720025900
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Get free Educational & jobs alert on WhatsApp OR Telegram(https://t.me/VidyarthiMitra) Save this mobile number (77200 25900) on your phone as VidyarthiMitra.org and send WHATSAPP message (Your Name, City & Interest)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
'विद्यार्थी मित्र' जॉईन करा आणि मिळवा न्यूज, नोकरी, शासकीय व निमशासकीय नोकऱ्यांच्या जाहिराती व माहिती अगदी विनामूल्य ते ही आपल्या व्हॉटस्अॅपवर किंवा* *टेलेग्राम (https://t.me/VidyarthiMitra) हा मोबाईल नं. सेव्ह करून आपले <नाव> <शहराचे नाव> <नोकरी> ७७२०० २५९०० मेसेज पाठवा.
एडएक्स २०२५ वर कॅलिफोर्निया विद्यापीठाद्वारे विनामूल्य ऑनलाइन
Looking beyond CAT: Careers path for aspirants
IPPB SO Recruitment 2025: Last Chance To Apply For 68 Managerial Posts
नोकरीची संधी: स्टेट बँकेत भरती
AIIMS Recruitment 2025 : एम्समध्ये २२० पदांची भरती सुरू
नोकरीची संधी: सायन्स विद्याशाखा
9.png)
Career Opportunities in Psychology
विद्युत अभियंता होताना...
इंटरव्ह्यूला जाताय ? .... कशी करावी तयारी ..?
कार अॅक्सेसरीज डिझायनर बनायचंय ?
छत्रपती संभाजीनगरमध्ये २१०० शाळांमध्ये स्टेम ग्रंथालय
‘ॲक्चुरिअल सायन्स’मधील करिअर
वाणिज्यमधील ‘एसीसीए’चा पर्याय
NEET MDS Counselling 2024
JoSAA Counselling 2024
करिअर निवडण्यापूर्वी विद्यार्थ्यांनी आपली कलचाचणी करावी
Best Career Options In 2024
JoSAA Counselling 2024:
व्यवस्थापन क्षेत्रातील करिअर संधी
Career Options : बारावीनंतर विद्यार्थ्यांचे मिशन ॲडमिशन
Career Opportunity
बोला, अधिक आत्मविश्‍वासाने!
शिक्षणाची संधी : मिलिटरी नर्सिंग सर्व्हिसेसमधील संधी
‘लॉ’मधील करिअर
बायो-इंजिनिअरिंगमधील विविध संधी
Fashion Designing Course in Abroad
‘नर्सिंग’मधील करिअर
नोकरीच्या मुलाखतीचे ‘डूज अँड डोंटस्’
Top 5 Career In Pharmacology
While deciding the career
भावनिक बुद्धिमत्तेच्या विकासाची गरज
‘बीबीए/बीसीए’ला ‘सीईटी’ का?
Career Opportunities in Physiotherapy
UPSC Exam Preparation Tips
दातांचे डॉक्टर व्हायचंय?
Career In Fashion Designing
एनसीसी उमेदवारांना भारतीय सैन्यात थेट अधिकारी होण्याची संधी
‘डिझाइन’मध्ये करिअर करायचंय?
12.jpg)
माझी स्पर्धा परीक्षा: ‘प्लॅन बी’ वेळेत निश्चित करा
2.jpg)
AI Trends 2024
वर्क फ्रॉम होम करायचे आहे? मग, ‘हे’ करिअर ऑप्शन आहेत बेस्ट
4.jpg)
These are the top 5 Indian cities with highest employer intent
How To Prepare For NEET UG Along With Class 12 Board Exam
MPPSC Result 2019 Out
Skill Development Courses 2024
UPSC Free Coaching
Career Tips
एनआयटी एमसीए कॉमन प्रवेश परीक्षा
5.jpg)
नवीन शैक्षणिक धोरणातही ‘एआय’चा समावेश!
स्पर्धेत धावण्यापूर्वी
9.jpg)
जाहिरात क्षेत्रात करिअर करायचे आहे? मग, ‘हे’ कोर्सेस तुम्ही करायलाच हवेत
Career Tips
6.jpg)
एमपीएससीची तयारी
8.jpg)
डिजिटल मार्केटिंग - काळाची गरज
Career Options for Arts Stream
करिअर घडविताना : आर्किटेक्चरसाठी प्रवेश प्रक्रिया
नोकरीची संधी
1.jpeg)
स्पर्धेत धावण्यापूर्वी:कौशल्ये शिकणे गरजेचे
तुम्हाला Apple मध्ये जॉब कसा मिळू शकतो?
Career In Railways
करिअरमध्ये अपयशाची चिंता न करता शिकत राहणे महत्वाचे
.png)
UPSC-MPSC : समुद्राची पातळी वाढणे म्हणजे काय
कॉर्पोरेट कम्युनिकेटर बनायचंय? जाणून घ्या या क्षेत्रातील संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: जॉइंट एन्ट्रन्स स्क्रीनिंग टेस्ट
.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: इंग्रजी अभ्यासानंतरच्या करिअरच्या वाटा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: पाठांतराच्या 'या' सोप्या टिप्स नक्की वाचा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: विदेशात शिक्षणाची संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: अकरावी ऑनलाईन प्रवेशासाठी आज अखेरची संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: फूटवेअर डिझायनिंगमध्ये उत्तम करिअर संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: नऊ रंग करिअरचे
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: स्पर्धा जिंकण्यासाठी ‘एआय’ आधारित मार्केटिंग
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: खगोल भौतिकी प्रवेश परीक्षा
1.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: आवडीचे क्षेत्र निवडताना
Students of 8th to 12th Std. & Under Graduates
Aptitude Test | Expert Counselling | Discover Career
Enquiry : info@vidyarthimitra.org
For Mock Exams MHT-CET, JEE, NEET
More->
WhatsApp AlertsIndia's Leading Educational Web Portal now available on Google play store Click to Download
4.jpeg)
.jpg)
2.jpg)
8.jpg)
