विशिष्ट उद्दिष्टासाठी किंवा प्रयोजनासाठी एखादी रचना, वस्तू, यंत्र, उपकरण, उत्पादन, प्रक्रिया किंवा पद्धत आदींची नवनिर्मिती शास्त्रीय सिद्धांत, प्रमेय अथवा तत्त्वे यांच्या उपयोजनाद्वारे करणे म्हणजे अभियांत्रिकी होय.
शास्त्र शिक्षण जसे विस्तृत आहे, तसेच अभियांत्रिकी शिक्षणही. एखाद्या विशिष्ट अभियांत्रिकी शाखेत तेवढ्याच ज्ञानाचा वापर असे वस्तुस्थितीत नसते.
विविध शाखांची माहिती
यंत्र अभियांत्रिकी (Mechanical Engg.) अभियंता रोजगार किंवा व्यवसायामध्ये विद्युत (Electrical), स्थापत्य (Civil), संगणक (Computer) अभियांत्रिकीबद्दल मला काहीच माहिती नाही, असे म्हणू शकत नाही. कारण अभियांत्रिकी पदवी प्रथम वर्ष अभ्यासक्रम हा सर्व शाखांसाठी समान असतो. त्याचबरोबर व्यवस्थापनशास्त्रसंबंधित विषय अंतिम वर्षात जवळजवळ सर्वांना मूलभूत व्यवहार्यता शिकवतात. तात्पर्य काय, अभियंत्याला कल्पकतेबरोबर व्यवहार्यता यांची योग्य शास्त्रशुद्ध सांगड घालता आली पाहिजे हे अपेक्षित असते.
अभियांत्रिकी शाखा निवडताना मूलभूत अभियांत्रिकी शाखा कोणत्या आहेत हे जाणून घेतल्यास पुष्कळशा गोष्टी स्पष्ट होतील. विद्यार्थी व पालक शाखा निवडताना या माहितीद्वारे निर्णयक्षम बनतील. सर्व प्रकारच्या सरकारी आणि खासगी नोकऱ्यांकरिता मूलभूत अभियांत्रिकी शाखांचे अभियंते जास्त प्रमाणात पात्र ठरतात. त्याचबरोबर मूलभूत अभियांत्रिकी शाखेत शिक्षण घेतले असता, उच्चशिक्षण कुठल्याही त्या-त्या शाखेतील अतिविशेष शाखेत किंवा समांतर/ पूरक शाखेत घेता येते. कोणत्या आहेत मूलभूत अभियांत्रिकी शाखा याची माहिती या लेखात बघू.
स्थापत्य अभियांत्रिकी (Civil Engg.)
पायाभूत सोयी-सुविधा निर्मितीमध्ये स्थापत्य अभियांत्रिकीचा सिंहाचा वाटा आहे. वास्तू, घर, इमारत, रस्ते, पूल, रेल्वे, धरण, तलाव, बंधारा, बंदर आदी असंख्य गोष्टींची बांधकाम रचना व निर्मिती याचे ज्ञान स्थापत्य अभियांत्रिकी शाखेत मिळते. अगदी मूलभूत शाखा असल्याने या शाखेचे सामाजिक विकासात मोठे योगदान आहे. वाढत्या शहरीकरण व औद्योगिकीकरणाने या शाखेतील अभियंत्यांची गरज वाढत आहे. स्वयंरोजगाराच्या दृष्टीने ही शाखा शक्तिशाली ठरली आहे.
यंत्र अभियांत्रिकी (Mechanical Engg.)
प्राचीन काळापासून मनुष्यास नैसर्गिक अदृश्‍य ऊर्जा व शक्तीची विविध रूपे माहिती आहेत. नैसर्गिक अदृश्‍य स्वरूपातील ऊर्जा व शक्ती ही मनुष्याच्या दैनंदिन जीवनात अविभाज्य ठरली आहे. शास्त्र-तंत्रज्ञान विकासाबरोबर ऊर्जा व शक्ती यांचा अधिकाधिक पद्धतशीररीत्या वापर सुरू झाला. तंत्रज्ञानाची प्रत्येक शाखा ऊर्जेवर अवलंबून आहे. ऊर्जेचे शक्तीत रूपांतर हे मूलभूत तत्त्व यंत्र अभियांत्रिकीचा आत्मा म्हणता येईल. नैसर्गिक अदृश्‍य ऊर्जेच्या विविध रूपांचे शक्तीत रूपांतर हा संपूर्ण जगाचा संशोधनाचा विषय ठरला आहे. वस्तुमान, गती, बल, शक्ती, रचना, उत्पादन आणि गुणवत्ता व्यवस्थापन यांचा अभ्यास म्हणजे यंत्र अभियांत्रिकी होय.
यंत्र अभियांत्रिकीचे उपयोजन शास्त्र-तंत्रज्ञानाच्या सर्व क्षेत्रांमध्ये असल्याने या शाखेतील अभियंत्यांना रोजगाराचे असंख्य पर्याय उपलब्ध आहेत. यंत्र अभियांत्रिकीची व्यापकता मोठी आहे. त्या-त्या क्षेत्राला उपयुक्त ठरावेत या दृष्टीने प्रॉडक्‍शन, ऑटोमोबाईल, इंडस्ट्रिअल, मेकॅनिकल, सॅन्डविच, प्रॉडक्‍शन सॅन्डविच अशा सहाय्यकारी/पूरक अभियांत्रिकी शाखांचे अभ्यासक्रम सुरू करण्यात आले. एरोनॉटिकल/एरोस्पेस अशा अतिविशेष शाखाही मेकॅनिकल अभियांत्रिकीचा भाग आहे. बी.ई. (मेकॅनिकल) अभ्यासक्रम पूर्ण करून जीएटीई (GATE) प्रवेश परीक्षांमार्फत एरोनॉटिकल/एरोस्पेस यातील पदव्युत्तर (M.Tech.) शिक्षणास वळता येते.
विद्युत अभियांत्रिकी (Electrical Engg.)
विद्युत अभियांत्रिकी शाखेचे स्वरूपही व्यापक आहे. सर्व अभियांत्रिकी शाखांना या शाखेची मदत घ्यावी लागते. इलेक्‍ट्रिकल सर्किट, जनरेटर, मोटर, इलेक्‍ट्रोमॅग्नेटिक/इलेक्‍टोमेकॅनिकल डिव्हायसेस, इलेक्‍ट्रॉनिक सर्किट, ऑप्टिकल फायबर्स, ऑप्टोइलेक्‍ट्रॉनिक डिव्हासेस, कॉम्प्युटर सिस्टिम, टेलिकम्युनिकेशन आदी गोष्टींचा अभ्यास विद्युत अभियांत्रिकीमध्ये केला जातो. सरकारी व खासगी क्षेत्रातील मुबलक संधी विद्युत अभियंत्यांना उपलब्ध आहेत. विद्युत अभियांत्रिकीमधील उच्चशिक्षणाचे अभ्यासक्रम भारतीय विद्यापीठे, आयआयटी, एनआयटी यामध्ये शिकविले जातात.
रसायन अभियांत्रिकी (Chemical Engg.)
एकोणिसाव्या शतकातील औद्योगिक क्रांतीमध्ये रसायन अभियांत्रिकीचा जन्म झाला. केमिकल प्रकल्प आणि प्रक्रिया निगडित सर्व बाबींचा या शाखेत समावेश होतो. संशोधन व विकास संस्था, प्रक्रिया उद्योग, खनिज तेल प्रकल्प, नैसर्गिक वायू प्रकल्प, रसायन उद्योग आदी क्षेत्रांमध्ये रसायन अभियंता याची मागणी असते. पेट्रोकेमिकल, पेट्रोलियम या अभियांत्रिकी विशेष शाखा केमिकल इंजिनिअरिंगचाच भाग आहे. आयआयटी/आयआयएस्सी/एनआयटीसारख्या राष्ट्रीय संस्थांमध्ये रसायन अभियांत्रिकीचे एम.टेक./पीएच.डी. उच्चशिक्षण घेता येते. शास्त्र-तंत्रज्ञानातील मूलभूत शाखा सर्वसाधारणरीत्या सर्व क्षेत्रांतील करिअरसाठी संधी निर्माण करतात. नुसत्या ठराविक उपयोजनासाठी रचना केलेली अभियांत्रिकी शाखा करिअर विकासाला मर्यादा आणू शकते. तेव्हा शाखा निवडताना मूलभूत अभियांत्रिकी शाखेचा विचार होणे गरजेचे आहे. मूलभूत शाखांधिष्ठित पूरक अभियांत्रिकी शाखांची माहिती पुढील भागात बघू.
लेखक - राजेश ओहोळ
----------------------------------------------------------------------------------------------------
1.jpg)
Admission Guidance 2021: WhatsApp https://wa.me/917720025900
Get real-time alerts and all the news on your phone with the all-new VidyarthiMitra app. Download from Google Play
Aptitude Test | Career Counselling | Option From Filling | Admission Assistance |
Call 77200 25900 or 77200 81400
11th Admissions (FYJC) & DTE Cut-off | Cutoffs 2021 |
We bring you the fastest and relevant notifications on Bank, Railways, and Govt Jobs. Stay Connected
Join us on WhatsApp https://wa.me/917720025900
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Get free Educational & jobs alert on WhatsApp OR Telegram(https://t.me/VidyarthiMitra) Save this mobile number (77200 25900) on your phone as VidyarthiMitra.org and send WHATSAPP message (Your Name, City & Interest)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
'विद्यार्थी मित्र' जॉईन करा आणि मिळवा न्यूज, नोकरी, शासकीय व निमशासकीय नोकऱ्यांच्या जाहिराती व माहिती अगदी विनामूल्य ते ही आपल्या व्हॉटस्अॅपवर किंवा* *टेलेग्राम (https://t.me/VidyarthiMitra) हा मोबाईल नं. सेव्ह करून आपले <नाव> <शहराचे नाव> <नोकरी> ७७२०० २५९०० मेसेज पाठवा.
भावनिक बुद्धिमत्तेच्या विकासाची गरज
‘बीबीए/बीसीए’ला ‘सीईटी’ का?
Career Opportunities in Physiotherapy
UPSC Exam Preparation Tips
दातांचे डॉक्टर व्हायचंय?
Career In Fashion Designing
एनसीसी उमेदवारांना भारतीय सैन्यात थेट अधिकारी होण्याची संधी
‘डिझाइन’मध्ये करिअर करायचंय?
12.jpg)
माझी स्पर्धा परीक्षा: ‘प्लॅन बी’ वेळेत निश्चित करा
2.jpg)
AI Trends 2024
वर्क फ्रॉम होम करायचे आहे? मग, ‘हे’ करिअर ऑप्शन आहेत बेस्ट
4.jpg)
These are the top 5 Indian cities with highest employer intent
How To Prepare For NEET UG Along With Class 12 Board Exam
MPPSC Result 2019 Out
Skill Development Courses 2024
UPSC Free Coaching
Career Tips
एनआयटी एमसीए कॉमन प्रवेश परीक्षा
5.jpg)
नवीन शैक्षणिक धोरणातही ‘एआय’चा समावेश!
स्पर्धेत धावण्यापूर्वी
9.jpg)
जाहिरात क्षेत्रात करिअर करायचे आहे? मग, ‘हे’ कोर्सेस तुम्ही करायलाच हवेत
Career Tips
6.jpg)
एमपीएससीची तयारी
8.jpg)
डिजिटल मार्केटिंग - काळाची गरज
Career Options for Arts Stream
करिअर घडविताना : आर्किटेक्चरसाठी प्रवेश प्रक्रिया
नोकरीची संधी
1.jpeg)
स्पर्धेत धावण्यापूर्वी:कौशल्ये शिकणे गरजेचे
तुम्हाला Apple मध्ये जॉब कसा मिळू शकतो?
Career In Railways
करिअरमध्ये अपयशाची चिंता न करता शिकत राहणे महत्वाचे
.png)
UPSC-MPSC : समुद्राची पातळी वाढणे म्हणजे काय
कॉर्पोरेट कम्युनिकेटर बनायचंय? जाणून घ्या या क्षेत्रातील संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: जॉइंट एन्ट्रन्स स्क्रीनिंग टेस्ट
.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: इंग्रजी अभ्यासानंतरच्या करिअरच्या वाटा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: पाठांतराच्या 'या' सोप्या टिप्स नक्की वाचा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: विदेशात शिक्षणाची संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: अकरावी ऑनलाईन प्रवेशासाठी आज अखेरची संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: फूटवेअर डिझायनिंगमध्ये उत्तम करिअर संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: नऊ रंग करिअरचे
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: स्पर्धा जिंकण्यासाठी ‘एआय’ आधारित मार्केटिंग
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: खगोल भौतिकी प्रवेश परीक्षा
1.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: आवडीचे क्षेत्र निवडताना
Career Guidance 2023: Important tips for UPSC Interview round
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: नोकरीसाठीच स्पर्धा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: करिअरची निवड करताना
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: इव्हेंट मॅनेंजमेंटमधील करिअर संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ध्यानधारणा आणि अभ्यास
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: उच्च शिक्षण आणि मानसिक स्वास्थ्य
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: आवडीचे करिअर क्षेत्र
1.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: जॉईंट अ‍ॅडमिशन टेस्ट फॉर मास्टर
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: एनडीएच्या परीक्षेची तयारी कशी करावी?
3.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सामाजिक मानसशास्त्र वृत्ती
.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: चॅटजीपीटी/एआय/डिकोडिंग/कोडिंग
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: विपश्‍यना आणि जीवन
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: कॉमन लॉ ॲडमिशन टेस्ट
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: एक्साइज इन्स्पेक्टर
.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ‘स्टेम’ क्षेत्रातील मुलींचे शिक्षण आणि प्रतिनिधित्व
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: तुम्हाला प्रश्न पडतात का?
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: कौशल्याधिष्ठित जगाचा ‘स्किल्ड’ पासवर्ड
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: संवादाचं कौशल्य
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: गुगल कंपनीमध्ये इंटर्नशिप आणि नोकरीची सुवर्णसंधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: हिंदी भाषेमधील करिअरचे पर्याय
महाराष्ट्र अभियांत्रिकी शिक्षक सेवा गट-अ’ पदांची भरती २०२३
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सांस्कृतिक उपक्रमावरील सहअभ्यासक्रम
SSC CGL Result 2023: CGL Tier 1 declared
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सर्वोच्च व्यावसायिक करिअर!
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ग्रॅज्युएट अॅप्टिट्यूड टेस्ट इन इंजिनिअरिंग
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: कम्फर्ट झोनमधून बाहेर पडा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सकारात्मक बदलांच्या पाऊलखुणा
वाटा करिअरच्या २०२३: इंजिनिअरिंग प्रवेश परीक्षा
.jpg)
वाटा करिअरच्या २०२३: बी.टेक मध्ये सर्वाधिक प्लेसमेंट असलेले ट्रेड जाणून घ्या
वाटा करिअरच्या २०२३: पेंट टेक्नॉलॉजीमध्ये करिअर संधी
वाटा करिअरच्या २०२३: डिझास्टर मॅनेजमेंट क्षेत्रात करिअर संधी
वाटा करिअरच्या २०२३: संगणकासह संलग्न शाखांकडेच कल
2.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: विद्यार्थ्यांच्या शिकण्यातील अडथळे
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: परदेशी शिक्षणासाठी चेवनिंग शिष्यवृत्ती
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: बाह्य व्यक्तिमत्त्व
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: नर्सिंग वैद्यकीय क्षेत्रातील उत्तम करिअर
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ग्रॅज्युएट अॅप्टिट्यूड टेस्ट इन इंजिनिअरिंग
वाटा करिअरच्या २०२३: फॅशन इंडस्ट्रीमध्ये नोकरीच्या चांगल्या संधी
वाटा करिअरच्या २०२३: नोकरीच्या चांगल्या संधीसाठी प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम
Indian Coast Guard Recruitment 2023
वाटा करिअरच्या २०२३: मुक्त, दूरस्थ आणि ऑनलाइन पद्धतीचे शिक्षण
Students of 8th to 12th Std. & Under Graduates
Aptitude Test | Expert Counselling | Discover Career
Enquiry : info@vidyarthimitra.org
For Mock Exams MHT-CET, JEE, NEET
More->
WhatsApp AlertsIndia's Leading Educational Web Portal now available on Google play store Click to Download
.jpg)
2.jpg)
8.jpg)
.png)
