अभियांत्रिकीचा उगमच मुळात समस्या सोडविण्यासाठी झाला आहे. औद्योगिक क्रांतीच्या पहिल्या-दुसऱ्या टप्प्यात उत्पादकांनी त्यांच्या कुवतीप्रमाणे वस्तूंची (प्रॉडक्ट) निर्मिती केली, ह्यात बाजारपेठांचा कुठलाही अंदाज घेतला जात नव्हता.
१९९०च्या दशकात जागतिकीकरणामुळे संपूर्ण जग हे एकच बाजारपेठ झाली. ह्यामुळे स्थित्यंतर झाले आणि उत्पादकांची बाजारपेठ आता ग्राहकांची बाजारपेठ म्हणून उदयास आली. बदलल्या काळाप्रमाणे ग्राहकांच्या अभिव्यक्तीची बदलत गेल्या.
डिझाईन थिंकिंग ही अत्यंत क्लिष्ट अशा समस्या, वापरकर्त्याच्या परिवेशात, सोडविण्याची विचारधारा आणि प्रक्रिया आहे. ही पुनरावृत्ती प्रक्रिया असून, ज्यात ग्राहकांच्या अभिरुचीचे आकलन करून, समस्यांची व्याख्या निश्चित केली जाते, गृहितकांना आव्हान दिले जाते आणि त्यावरून अभिनव, नावीन्यपूर्ण उत्पादांची निर्मिती केली जाते, जेणेकरून ग्राहकांचा अत्यंत चांगला प्रतिसाद मिळेल. डिझाईन थिंकिंगमधून एकाच समस्येसाठी अनेक पर्यायी उत्तरे आणि कृतियोजना शोधल्या जातात, जे की अगदी प्राथमिक विश्लेषणातून शक्य नाही. डिझाईन थिंकिंग हे तुमच्या ग्राहकांना अत्यंत तपशिलात जाऊन समजून घेण्यासाठी मदत करते, कारण सर्व सेवा आणि उत्पात ग्राहकांसाठी निर्माण केल्या जातात. समस्या व उत्तरे, गृहीतके आणि त्यांचे गृहितार्थ किंवा गर्भितार्थ यांना प्रश्नांच्या संदर्भाने अभ्यासले जाते.
कुठल्याही समस्येचे चांगले समाधान शोधायचे झाल्यास, समस्या आधी नीटपणे समजून घ्यावी लागते आणि त्यासाठी डिझाईन संघाला स्वतःलाच योग्य प्रश्ने विचारावी लागतात. प्रश्नांची योग्य रचना करणे हे सुद्धा एक कौशल्य आहे, कारण चुकीच्या प्रश्नातून अर्धवट माहिती जमा होते, ज्यामुळे आपण सगळ्यात योग्य असे समस्येचे निराकरण करू शकत नाही. काही वेळा समस्यांच्या संज्ञा संदिग्ध असतात. म्हणूनच डिझाईन थिंकिंगला अभिनव, रचनात्मक, सर्जनशील, निर्मितीक्षम अशी समस्यांचे निराकरण करणारी पद्धती म्हणून ओळखले जाते. डिझाईन थिंकिंग अगोदरच्या उत्तरापेक्षा थोडेसे वाढीव उत्तर शोधण्याऐवजी क्रांतिकारक उत्तरे शोधण्याचा दृष्टिकोन ठेवते. स्पृहणीयता, अंकुरणक्षमता आणि व्यवहार्यता ह्यातूनच संरचना प्रणालीची सुरुवात होते. डिझाईन थिंकिंग आता फक्त अभियांत्रिकीपुरती मर्यादित न ठेवता कुठल्याही क्षेत्रासाठी अवलंबिता येते. डिझाईन थिंकिंग संपून प्रक्रिया पाच टप्प्यांमध्ये विभागली आहे.
1) भावनारोपित निरीक्षण : पहिल्या टप्प्यात अभिकल्पक हा ग्राहकांचे अतिशय सूक्ष्मपणे निरीक्षण करतो आणि त्यांच्या उत्पादाबद्दलच्या भावना टिपून घेतो. उत्पादनासोबत त्यांचा व्यवहार किंवा उत्पादनाचा त्यांच्यावरचा परिणाम नोंदला जातो. उदा : एक शालेय विद्यार्थी आणि एक व्यावसायिक, या दोघांच्या शिफर पेनबद्दलच्या भावना आणि त्याची हाताळणी अतिशय भिन्न असेल, पण पेन हा दोघांसाठी बनविलेला आहे. ही निरीक्षणे निःस्पृहपणे आणि ग्राहकांच्या आवडी-निवडीचे पूर्वगृहितके बाजूला ठेवून नोंदविले जातात. बऱ्याचवेळा ग्राहकांना त्यांचे विचार स्पष्टपणे मांडता येत नाहीत, जसे की तांत्रिक बाबी आणि त्यांच्या व्याख्या, ह्या रचनाकाराकडून टिपल्या जातात.
2) व्याख्या : पहिल्या टप्प्यातील निरीक्षणापासून समस्येची योग्य मांडणी करून व्याख्या करण्यात येते. समस्येची व्याख्या समर्पक असली पाहिजे, ज्यातून ग्राहकांच्या सर्व चिंतांचे आकलन झाले पाहिजे. ग्राहक उत्पात वापरताना अडचणींचा कशा प्रकारे सामना करतात ह्याची नोंदही व्याख्येत असली पाहिजे.
3) संकल्पना : तिसऱ्या टप्प्यात समस्यांच्या निराकारणांच्या वेगवेगळ्या पर्यायी कल्पना मांडल्या जातात. मेंदू मंथन करून संघ भावनेतून सर्वांच्या सहयोगातून या पर्यायांचा तुलनात्मक अभ्यास केला जातो. ह्या टप्प्याच्या शेवटी काही संकल्पना निवडली जातात ज्यांच्यावर पुढच्या टप्प्यात काम करता येईल.
4) प्रतिकृती : मागच्या टप्प्यात निवडलेल्या संकल्पनांच्या प्रतिकृती ह्या टप्प्यात तयार केल्या जातात जेणेकरून उत्पादनांचे/वस्तूंचे आकार, वजन आणि स्वरूप समजण्यास मदत होते. ह्या प्रतिकृती बहुधा आकाराने लहान श्रेणीत अशा असतात. संकल्पनेतील उत्पात निर्माण केल्यावर कसे दिसतात हे पहिल्यांदा याच टप्प्यात प्रकट होते. आता प्रतिकृती निर्माणासाठी त्रिमिती मुद्रणाचा प्रामुख्याने उपयोग केला जातो.
5) परीक्षण : या टप्प्यात प्रतिकृतींचे वेगवेगळे परीक्षण केले जातात. पहिल्यांदा उत्पात बघितल्यावर ग्राहक कसे प्रतिक्रिया वा प्रतिसाद देतात ह्याचेही परीक्षण केले जाते. ही प्रक्रिया पुनः प्रत्ययकारी असल्याने अनेकदा पाचव्या टप्प्यापासून पुन्हा पहिल्या टप्प्यावर जाऊन पुन्हा अनुक्रमाने सगळे टप्पे पार केले जातात.
डिझाईन थिंकिंग प्रक्रिया प्रामुख्याने कर्मचाऱ्यांना नवसंकल्पना मांडण्याची आणि समस्यांचे निराकरण करण्याची संधी देते. १९६९मध्ये हेरबर्ट सिमोन या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञ व समाजशास्त्रज्ञाने लिहिलेल्या एका लेखातून डिझाईन थिंकिंगचा पाय रचला गेला. त्यांनी अकृत्रिमांचे विज्ञान या लेखातून सात टप्प्यातून संकल्पनेचा समस्यांचे निराकरण यासाठी कल्पकतेने वापर कसा होईल याचा ऊहापोह केला आहे. १९७३मध्ये हॉर्स रिटेल या रचनाकाराने क्लिष्ट समस्या असा शब्दप्रयोग केला. डिझाईन थिंकिंगचा हा प्रवास आता सर्वच व्यावसायिक क्षेत्रात ग्राहकांच्या समाधानासाठी प्रामुख्याने होत आहे. शेवटी उद्योगजगात हे ग्राहकांच्या अंगिकारावर अवलंबून आहे.
लेखक - प्रा. डॉ. गणेश काकांडीकर
(लेखक डॉ. विश्वनाथ कराड एमआयटी विश्वशांती विद्यापीठात यंत्र अभियांत्रिकीचे प्राध्यापक आहेत.)
----------------------------------------------------------------------------------------------------
1.jpg)
Admission Guidance 2021: WhatsApp https://wa.me/917720025900
Get real-time alerts and all the news on your phone with the all-new VidyarthiMitra app. Download from Google Play
Aptitude Test | Career Counselling | Option From Filling | Admission Assistance |
Call 77200 25900 or 77200 81400
11th Admissions (FYJC) & DTE Cut-off | Cutoffs 2021 |
We bring you the fastest and relevant notifications on Bank, Railways, and Govt Jobs. Stay Connected
Join us on WhatsApp https://wa.me/917720025900
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Get free Educational & jobs alert on WhatsApp OR Telegram(https://t.me/VidyarthiMitra) Save this mobile number (77200 25900) on your phone as VidyarthiMitra.org and send WHATSAPP message (Your Name, City & Interest)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
'विद्यार्थी मित्र' जॉईन करा आणि मिळवा न्यूज, नोकरी, शासकीय व निमशासकीय नोकऱ्यांच्या जाहिराती व माहिती अगदी विनामूल्य ते ही आपल्या व्हॉटस्अॅपवर किंवा* *टेलेग्राम (https://t.me/VidyarthiMitra) हा मोबाईल नं. सेव्ह करून आपले <नाव> <शहराचे नाव> <नोकरी> ७७२०० २५९०० मेसेज पाठवा.
‘बीबीए/बीसीए’ला ‘सीईटी’ का?
Career Opportunities in Physiotherapy
UPSC Exam Preparation Tips
दातांचे डॉक्टर व्हायचंय?
Career In Fashion Designing
एनसीसी उमेदवारांना भारतीय सैन्यात थेट अधिकारी होण्याची संधी
‘डिझाइन’मध्ये करिअर करायचंय?
12.jpg)
माझी स्पर्धा परीक्षा: ‘प्लॅन बी’ वेळेत निश्चित करा
2.jpg)
AI Trends 2024
वर्क फ्रॉम होम करायचे आहे? मग, ‘हे’ करिअर ऑप्शन आहेत बेस्ट
4.jpg)
These are the top 5 Indian cities with highest employer intent
How To Prepare For NEET UG Along With Class 12 Board Exam
MPPSC Result 2019 Out
Skill Development Courses 2024
UPSC Free Coaching
Career Tips
एनआयटी एमसीए कॉमन प्रवेश परीक्षा
5.jpg)
नवीन शैक्षणिक धोरणातही ‘एआय’चा समावेश!
स्पर्धेत धावण्यापूर्वी
9.jpg)
जाहिरात क्षेत्रात करिअर करायचे आहे? मग, ‘हे’ कोर्सेस तुम्ही करायलाच हवेत
Career Tips
6.jpg)
एमपीएससीची तयारी
8.jpg)
डिजिटल मार्केटिंग - काळाची गरज
Career Options for Arts Stream
करिअर घडविताना : आर्किटेक्चरसाठी प्रवेश प्रक्रिया
नोकरीची संधी
1.jpeg)
स्पर्धेत धावण्यापूर्वी:कौशल्ये शिकणे गरजेचे
तुम्हाला Apple मध्ये जॉब कसा मिळू शकतो?
Career In Railways
करिअरमध्ये अपयशाची चिंता न करता शिकत राहणे महत्वाचे
.png)
UPSC-MPSC : समुद्राची पातळी वाढणे म्हणजे काय
कॉर्पोरेट कम्युनिकेटर बनायचंय? जाणून घ्या या क्षेत्रातील संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: जॉइंट एन्ट्रन्स स्क्रीनिंग टेस्ट
.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: इंग्रजी अभ्यासानंतरच्या करिअरच्या वाटा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: पाठांतराच्या 'या' सोप्या टिप्स नक्की वाचा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: विदेशात शिक्षणाची संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: अकरावी ऑनलाईन प्रवेशासाठी आज अखेरची संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: फूटवेअर डिझायनिंगमध्ये उत्तम करिअर संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: नऊ रंग करिअरचे
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: स्पर्धा जिंकण्यासाठी ‘एआय’ आधारित मार्केटिंग
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: खगोल भौतिकी प्रवेश परीक्षा
1.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: आवडीचे क्षेत्र निवडताना
Career Guidance 2023: Important tips for UPSC Interview round
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: नोकरीसाठीच स्पर्धा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: करिअरची निवड करताना
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: इव्हेंट मॅनेंजमेंटमधील करिअर संधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ध्यानधारणा आणि अभ्यास
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: उच्च शिक्षण आणि मानसिक स्वास्थ्य
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: आवडीचे करिअर क्षेत्र
1.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: जॉईंट अ‍ॅडमिशन टेस्ट फॉर मास्टर
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: एनडीएच्या परीक्षेची तयारी कशी करावी?
3.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सामाजिक मानसशास्त्र वृत्ती
.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: चॅटजीपीटी/एआय/डिकोडिंग/कोडिंग
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: विपश्‍यना आणि जीवन
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: कॉमन लॉ ॲडमिशन टेस्ट
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: एक्साइज इन्स्पेक्टर
.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ‘स्टेम’ क्षेत्रातील मुलींचे शिक्षण आणि प्रतिनिधित्व
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: तुम्हाला प्रश्न पडतात का?
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: कौशल्याधिष्ठित जगाचा ‘स्किल्ड’ पासवर्ड
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: संवादाचं कौशल्य
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: गुगल कंपनीमध्ये इंटर्नशिप आणि नोकरीची सुवर्णसंधी
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: हिंदी भाषेमधील करिअरचे पर्याय
महाराष्ट्र अभियांत्रिकी शिक्षक सेवा गट-अ’ पदांची भरती २०२३
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सांस्कृतिक उपक्रमावरील सहअभ्यासक्रम
SSC CGL Result 2023: CGL Tier 1 declared
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सर्वोच्च व्यावसायिक करिअर!
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ग्रॅज्युएट अॅप्टिट्यूड टेस्ट इन इंजिनिअरिंग
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: कम्फर्ट झोनमधून बाहेर पडा
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: सकारात्मक बदलांच्या पाऊलखुणा
वाटा करिअरच्या २०२३: इंजिनिअरिंग प्रवेश परीक्षा
.jpg)
वाटा करिअरच्या २०२३: बी.टेक मध्ये सर्वाधिक प्लेसमेंट असलेले ट्रेड जाणून घ्या
वाटा करिअरच्या २०२३: पेंट टेक्नॉलॉजीमध्ये करिअर संधी
वाटा करिअरच्या २०२३: डिझास्टर मॅनेजमेंट क्षेत्रात करिअर संधी
वाटा करिअरच्या २०२३: संगणकासह संलग्न शाखांकडेच कल
2.jpg)
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: विद्यार्थ्यांच्या शिकण्यातील अडथळे
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: परदेशी शिक्षणासाठी चेवनिंग शिष्यवृत्ती
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: बाह्य व्यक्तिमत्त्व
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: नर्सिंग वैद्यकीय क्षेत्रातील उत्तम करिअर
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: ग्रॅज्युएट अॅप्टिट्यूड टेस्ट इन इंजिनिअरिंग
वाटा करिअरच्या २०२३: फॅशन इंडस्ट्रीमध्ये नोकरीच्या चांगल्या संधी
वाटा करिअरच्या २०२३: नोकरीच्या चांगल्या संधीसाठी प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम
Indian Coast Guard Recruitment 2023
वाटा करिअरच्या २०२३: मुक्त, दूरस्थ आणि ऑनलाइन पद्धतीचे शिक्षण
ISRO IPRC Admit Card out for CBT 2023
विद्यार्थी पालक संवाद २०२३: फॅशन डिझायनिंग क्षेत्रातील करिअरच्या संधी
Students of 8th to 12th Std. & Under Graduates
Aptitude Test | Expert Counselling | Discover Career
Enquiry : info@vidyarthimitra.org
For Mock Exams MHT-CET, JEE, NEET
More->
WhatsApp AlertsIndia's Leading Educational Web Portal now available on Google play store Click to Download
.jpg)
2.jpg)
8.jpg)
.png)
